Essentiële tips voor ouders: voorkom verslavingen bij gevoelige jongeren

 

Hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit

unieke kwetsbaarheden

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat hoogsensitieve en hoogbegaafde jongeren anders reageren op hun omgeving dan hun leeftijdsgenoten. Ze nemen emoties, signalen en details intenser waar, wat hen een rijke, maar ook complexe innerlijke wereld geeft. Dit kan een kracht zijn, maar ook een last, vooral in een wereld die vaak niet afgestemd is op hun belevingswereld. Studies wijzen uit dat hoogsensitieve en hoogbegaafde jongeren daardoor extra kwetsbaar kunnen zijn voor overprikkeling en stress, en dat ze vaker gevoelens van eenzaamheid en isolatie ervaren. Onderzoek en statistieken Uit diverse onderzoeken blijkt dat hoogsensitieve en hoogbegaafde jongeren vaker kampen met gevoelens van depressie, angst en eenzaamheid – factoren die het risico op verslaving vergroten. Zo toont een meta-analyse gepubliceerd in het tijdschrift Personality and Individual Differences aan dat ongeveer 20-30% van de hoogsensitieve jongeren regelmatig te maken krijgt met aanhoudende gevoelens van eenzaamheid en stress, waardoor ze vatbaarder worden voor verslavingsgedrag. In een studie onder hoogbegaafde jongeren meldde bijna 35% zich "anders" te voelen dan hun leeftijdsgenoten, en ongeveer 28% gaf aan een sterke behoefte te voelen om te “ontsnappen” aan sociale en emotionele druk. Deze ontsnappingsdrang werd vaak bevredigd door activiteiten met een verslavend potentieel, zoals overmatig gamen, alcoholgebruik of middelengebruik (Journal of Addictive Behaviors, 2021).

De rol van groepsdruk en eenzaamheid

Voor veel hooggevoelige en hoogbegaafde jongeren kan groepsdruk een grote rol spelen. Omdat ze vaak het gevoel hebben dat ze “anders” zijn, kan het verlangen om erbij te horen hen vatbaarder maken voor verslavingsgedrag. In een onderzoek van de American Psychological Association bleek dat bijna 40% van de hooggevoelige jongeren regelmatig sociale druk ervaart om zich aan te passen aan hun leeftijdsgenoten, waarbij een op de vier jongeren aangaf dat deze druk bijdroeg aan risicogedrag, zoals alcohol- of middelengebruik. Verslaving als manier om te ontsnappen Veel jongeren met een sterke gevoeligheid voelen zich overweldigd door de intense emoties en gedachten die ze ervaren. Verslavingen kunnen dan een manier worden om tijdelijk aan deze prikkels te ontsnappen. Onderzoek van Harvard Medical School toont aan dat hooggevoelige jongeren gemiddeld twee keer zoveel kans hebben om betrokken te raken bij digitale afhankelijkheden, zoals eindeloos scrollen op sociale media of urenlang gamen, als manier om even afstand te nemen van de wereld en zichzelf. Helaas leidt deze tijdelijke verlichting vaak tot langdurige problemen, en kan de verslaving uiteindelijk juist leiden tot een nog grotere overprikkeling en emotionele onbalans.

Wat kan je doen om verslaving te voorkomen?

Hier zijn enkele manieren waarop we jongeren kunnen ondersteunen:

1. Stimuleer open communicatie
   Zorg ervoor dat jongeren zich begrepen en gehoord voelen. Wanneer een kind zich gezien voelt in zijn gevoeligheid en talent, is de kans kleiner dat het vervalt in middelengebruik om negatieve gevoelens te maskeren.

2. Help jongeren bij het stellen van gezonde grenzen
   Leer jongeren bewust om te gaan met hun eigen grenzen. Dit kan hen helpen om “nee” te zeggen tegen middelen of gedragingen die hen schade kunnen berokkenen, ook al komen deze door druk van vrienden.

3. Zorg voor gezonde ontlading van emoties
   Jongeren kunnen baat hebben bij creatieve en fysieke activiteiten als uitlaatklep. Muziek maken, schilderen, sporten of gewoon wandelen in de natuur kan hen helpen om negatieve gevoelens op een constructieve manier te verwerken.

4. Creëer een ondersteunende omgeving
   Zorg dat jongeren zich in een veilige en ondersteunende omgeving bevinden, waar ze weten dat ze zichzelf kunnen zijn zonder zich te hoeven aanpassen. Dit kan onder andere door een open sfeer thuis te creëren waarin ze zich vrij voelen om hun gevoelens te delen.

5. Leer jongeren omgaan met hun intense emoties
   Als jongeren leren hoe ze met hun gevoelens om kunnen gaan, zijn ze beter in staat om constructieve manieren te vinden om ermee om te gaan, zonder hun toevlucht te nemen tot verslavende middelen.

6. Moedig kleine, vertrouwde sociale activiteiten aan
   In plaats van deelname aan grote groepsactiviteiten, is het vaak nuttiger om jongeren aan te moedigen om verbinding te maken met één of twee vrienden in een rustige en vertrouwde omgeving. Dit kan hen helpen om positieve sociale contacten te ontwikkelen zonder de druk van een grote groep. Overweeg ook om samen met hen activiteiten te plannen die hun interesses aanspreken, zoals een gezamenlijke hobby, een rustige wandeling of een creatief project. Dit biedt een veilige ruimte voor verbinding en interactie.

7. Educatie over verslaving
   Geef jongeren inzicht in de risico's van verslaving en hoe verslavingsgedrag zich kan ontwikkelen. Dit kan hen helpen om bewuster te zijn van hun keuzes.
   Een goede film kan helpen om het onderwerp verslaving op een toegankelijke en begrijpelijke manier te verkennen. Hier zijn enkele films die geschikt zijn om samen te bekijken, met thema's rondom verslaving en de gevolgen ervan:

   1. "The Basketball Diaries" (1995)

      Deze film vertelt het waargebeurde verhaal van Jim Carroll, een veelbelovende jonge basketballer die verstrikt raakt in de wereld van drugs en criminaliteit. Het laat de gevolgen van verslaving zien en kan als een gespreksonderwerp dienen over keuzes en druk vanuit de omgeving.

   2. "A Star Is Born" (2018)

      Dit drama volgt de opkomst van een jonge zangeres en de afbrokkeling van haar mentor door alcoholisme. Het behandelt thema's zoals verslaving, mentale gezondheid en de impact op relaties, wat een goede basis kan bieden voor gesprekken.

   3. "Trainspotting" (1996)

      Een cultklassieker die de levenservaringen van een groep jonge mannen in Edinburgh volgt die worstelen met heroïneverslaving. De film biedt een rauwe kijk op de realiteit van verslaving, hoewel deze wel expliciet en soms schokkend is. Het kan geschikt zijn voor oudere tieners, met begeleiding van een volwassene.

   4. "Beautiful Boy" (2018)

      Gebaseerd op waargebeurde verhalen, volgt deze film de relatie tussen een vader en zijn zoon, die worstelt met een verslaving aan methamfetamine. De film biedt een diepgaand inzicht in de impact van verslaving op het gezin en benadrukt de uitdagingen van herstel