'De farma-industrie handelt in angst'

Bron: De Morgen: 'De farma-industrie handelt in angst'

'Ik geloof dat prozac het risico op zelfmoord kan verhogen.' Eén scherpe zin van psychiater David Healy, maar wel een potentieel fatale voor de verkoopcijfers van farmabedrijven. De uitspraak vestigde de reputatie van de Ierse psychiater als luis in hun pels. Healy liet niet meer los, zij deden dat evenmin. 'Ik ga ervan uit dat mijn telefoongesprekken afgeluisterd worden.'
NATHALIE CARPENTIER




O ja, er was nog een zinnetje. "Deze antidepressiva zouden verantwoordelijk kunnen zijn voor één dode voor elke dag dat prozac op de markt is geweest in Noord- Amerika." Die uitspraken tijdens een lezing in 2000 kostten de Ier meteen zijn topjob in het Centre for Addiction and Mental Health (CAMH) aan de Universiteit van Toronto. Healy had een detail over het hoofd gezien: prozacproducent Eli Lilly en andere producten van antidepressiva bleken de belangrijkste privésponsors van het CAMH te zijn.

Maar Healy liet zich niet afschrikken. De reden? Hij was als expert voor slachtoffers opgetreden in verschillende rechtszaken tegen producenten. Daar had hij geheime bedrijfsdocumenten over de risico's van de nieuwste antidepressiva onder ogen gekregen. Die gaven hem gelijk. Sindsdien bijt hij zich vast in de desinformatie over de risico's van pillen en schopt zo tegen de schenen van farma én collega's.


Vier jaar geleden sprak hij in Brussel de verzamelde top van het Rijksinstituut voor de Invaliditeits- en Ziekteverzekering (Riziv) toe over antidepressiva en nepziekten. Vorige week gaf hij een lezing voor Studium Generale in Gent over de antipsychotica. De topic is vergelijkbaar, de sfeer van onze ontmoeting evenwel helemaal anders. Toen moesten we eerst door een muur van wantrouwen heen, nu niet meer.


De minzame psychiater heeft node geleerd op zijn hoede te zijn. Als we hem zien, is zijn computer net gestolen. In toeval gelooft hij niet meer. "Ik maak me niet echt zorgen, omdat niemand iets in mijn e-mails zal vinden dat problemen kan opleveren. Ik waak daarover als ik iets verstuur. Ik hou er ook rekening mee dat wat ik tegen jou zeg bij de industrie kan belanden. Ik neem geen risico's."


Nochtans staat hij niet meer alleen met zijn visie. In 2004 kreeg Healy zelfs navolging van de Amerikaanse geneesmiddelenwaakhond FDA. Die plaatste een black box-waarschuwing op de pillen voor jongeren. Einde verhaal? Nee. Wat later verscheen een alarmerende studie in The American Journal of Psychiatry. Die wees erop dat een daling van het aantal voorgeschreven antidepressiva gevolgd werd door een toename van zelfmoord bij jongeren. De boodschap: de black box had mensen te fel afgeschrikt, óók mensen die de pillen nodig hadden.


Healy voelde meteen dat er iets niet klopte. Terecht, want even later bleek de studie niets meer te zijn dan gegoochel met cijfers om artsen te misleiden. Een van de auteurs gaf dat zelfs toe: "Het was onjuist en diende enkel om mensen bang te maken." Dus ja, Healy kent de manoeuvres van de industrie. Het belet hem niet op gevoelige tenen te blijven trappen.


Door uw kritische houding bent u niet alleen uitgegroeid tot een internationaal gerenommeerd expert, maar ook tot een paria in uw eigen sector.
Hoe gaat u daarmee om? (valt stil)
"Dat voelt verschrikkelijk. Het is echt zwaar. Wat ik doe? Ik neem prozac. (lacht) Nee, dat is een van de redenen waarom ik met een website ben begonnen waar patiënten problemen kunnen melden: rxisk.org. Daarop kunnen patiënten een rapport krijgen waarin wij inschatten of hun klacht met de medicatie te maken heeft. Wij zullen ook zeggen hoeveel andere patiënten diezelfde problemen hebben. Zo willen we patiënten in een sterkere positie plaatsen als ze twijfels hebben bij een behandeling.

"In plaats van voortdurend kritiek te uiten probeer ik nu informatie te verzamelen. Ik ben tot nu toe nogal alleen geweest, nu probeer ik ook de stem van anderen te laten horen. Hoe meer stemmen, hoe beter. Maar als u me aan dat isolement zou blijven herinneren, zou ik depressief worden. Echt, je zou er de moed door verliezen."


Zou het soms niet makkelijker zijn om op te geven?

(meteen) "Nee, integendeel. Ik zou moeilijk met mezelf kunnen leven. Het is één ding om in een leugen te leven, maar het is nog iets heel anders te weten dat je in een leugen leeft. Als je echt denkt dat alle wetenschappelijke studies zeggen dat er geen probleem is, kan ik begrijpen dat je niet reageert. Maar als je weet dat ze aangeven dat er wél een probleem is, dan kun je niet zwijgen."



De vorige keer dat ik u zag, was u eerst erg wantrouwig.

"Laten we zeggen dat mij nog wel wat meer erge dingen zijn overkomen dan enkel dat jobverlies. Het klinkt misschien extreem, maar ik hou er rekening mee dat elke mail die ik schrijf, gelezen wordt en elk telefoongesprek beluisterd. Ik ga er niet van uit dát het gebeurt, maar ik weet dat het kan en dus hou ik er rekening mee."



Klopt het dat u in interne bedrijfsdocumenten ook een briefje over u vond, geschreven door een oude vriend?

"Ja, een handgeschreven briefje van een vriend waarin hij naar enkele bedrijfslui schreef: 'Dit wilt u wellicht ook nog weten over Healy' en dan stonden er allemaal afschuwelijke dingen over mij in. Zoiets maakt het leven erg hard en moeilijk. Maar je doet gewoon verder, nee? Wat kun je anders doen? Ik zou het niet weten."


Een van uw medestanders zei een tijd geleden dat u erg geïsoleerd bent geworden. Hoe is dat nu?

"De vijandigheid bij collega's groeit, of beter: het blijft zo vaak stil. Schouderklopjes van de universiteit die niet komen, steun die uitblijft. Veel farmabedrijven hebben verschillende pr-firma's die voor hen werken. Een van de kwesties die ze bijna allemaal willen aanpakken is het 'Healy-probleem'. Dus zeggen ze allerlei lelijke dingen over mij tegen mensen die mij nog nooit ontmoet hebben. Als ik ergens een lezing geef, is de kans ook reëel dat er mensen van de industrie in het publiek zitten om te kijken of ik niets verkeerds zeg. Ik weet dat uit interne bedrijfsdocumenten. Daardoor let ik zeker op mijn woorden."


Toch bent u nog een van de weinigen die doorgaan.

"Er is een tijd geweest dat ik echt dacht dat het mijn dood kon worden: toen ik in rechtszaken optrad als expert voor de patiënten. Maar er is niets gebeurd. Dus ga ik ervan uit dat het ook niet meer zal gebeuren. (lacht) Zolang ik alleen dingen zeg die ik kan staven, lijkt het mij goed dat ik ze uitspreek en dan zie wat er gebeurt. Maar het isolement verergert wel. Daarom stop ik ook zoveel energie in die website. Dit is voor mij een nieuwe weg vooruit."


Denkt u nooit: wat als ik het bij het verkeerde eind heb?

"Nee. Ik probeer ervoor te zorgen enkel redelijke dingen te zeggen waar veel bewijsmateriaal voor is. Misschien zit ik op bepaalde punten fout. Maar het te goeder trouw bij het verkeerde eind hebben is minder erg dan mensen bedriegen.

"Experts hebben vaak de beste bedoelingen. Maar het beste willen doen is niet hetzelfde als het beste doen. Vaak verzamelen wij, psychiaters, geen gegevens omnategaanofwegoed bezig zijn. Als je dat wel doet, ontdek je dat wie vandaag lang voor schizofrenie behandeld wordt, minstens acht keer meer risico op overlijden loopt dan honderd jaar geleden."


Hoe komt dat?

"Zelfmoord blijkt bijna exclusief de oorzaak te zijn. Dat blijkt uit een vergelijking van gegevens van honderd jaar geleden met de situatie van patiënten van vandaag na verschillende jaren behandeling. We weten dat omdat we onderzoek doen naar de geschiedenis van de psychiatrie."


Wat triggert die suïcidaliteit dan?

"Daar begint het debat. Volgens sommigen de ziekte zelf. Maar wij kunnen aantonen dat honderd jaar geleden de ziekte er niet toe leidde dat mensen zelfmoord pleegden. Tweede mogelijke verklaring: ontslag uit het ziekenhuis. Als mensen op straat belanden, riskeren ze drugs en alcohol te gebruiken en suïcidaal te worden. De voorbije jaren zijn meer schizofrene patiënten uit ziekenhuizen ontslagen dan voordien, maar dat heeft het zelfmoordcijfer níét verhoogd. Dat verklaart het dus ook niet. Dan blijft alleen de medicatie over, de antipsychotica. Maar om een of andere reden doet men dat niet graag in de psychiatrie: medicatie de schuld geven."


U deed dat wel en het kostte u uw job. Is de situatie nog niet verbeterd?

"Nee, het wordt slechter. De farma-industrie heeft veel meer controle dan tien jaar geleden. In essentie schrijft zij de medische richtlijnen vandaag. Ik heb net met enkele collega's een paper geschreven over wat antidepressiva echt doen. Ik verzeker u: die informatie is totaal anders dan wat je bij andere experts zou horen. Zij volgen de gepubliceerde resultaten van studies, maar bijna alle studies over antidepressiva zijn uitgevoerd door de producenten. Het is alsof je autoconstructeurs zelf de veiligheid van hun auto's zou laten beoordelen.

"Meer dan de helft van de studies lijkt geschreven door een ghostwriter, iemand die professioneel schrijft voor het bedrijf en publiceert onder de naam van een eminente dokter die de tekst soms niet eens gelezen heeft. Veel ghostwritten studies verzwijgen de problemen die veroorzaakt worden door de behandeling. Negatieve resultaten worden vaak niet gepubliceerd. Wij schetsen het beeld dat je krijgt als je vertrekt van de echte data."


Welk beeld geeft dat?

"Recente studies bij meer dan 100.000 patiënten tonen meer overlijdens bij mensen die antidepressiva namen dan bij mensen die een placebo kregen. Als de vraag zou zijn of antidepressiva emotioneel verdoven, zou het antwoord 'ja' zijn. De vraag beantwoorden of ze werken, is veel moeilijker. Werken betekent dat ze levens redden, zorgen dat mensen weer aan het werk gaan of de kans op herval verminderen. Niemand heeft ooit geprobeerd te onderzoeken of antidepressiva mensen opnieuw aan het werk krijgen.

"Levenskwaliteit is nagegaan, maar niet meer dan vijf procent van die resultaten is gepubliceerd. Er zijn zelfs aanwijzingen dat antidepressiva toekomstige periodes van depressie waarschijnlijker maken. Bijna geen enkele studie onderzoekt vragen die er echt toe doen voor mensen die antidepressiva slikken."


U vindt dat dokters meer naar hun patiënten moeten luisteren bij klachten over pillen.

"Ja. En als er een probleem is, moeten ze samen met de patiënt uitzoeken wat er mis is en nadenken of die behandeling wel voortgezet moet worden. Dat gebeurt te weinig.

"Een voorbeeld: vaak zie je bij patiënten die antipsychotica nemen dat hun gewicht enorm toeneemt. Die medicijnen kunnen diabetes veroorzaken. Maar blijkbaar zijn artsen ziende blind zolang de bedrijfsstudies die ze checken op hun computer volhouden: er is geen gewichtstoename. Ze passen zogenaamd evidence based medicine toe, ze gaan voort op de gepubliceerde studies en richtlijnen, maar kijken niet naar wat evident is voor hun ogen. Mede daardoor zijn aan medicatie gekoppelde problemen nu de op drie na belangrijkste doodsoorzaak in ziekenhuizen."


Valt u nu de zo gekoesterde evidence based medicine aan die net bedoeld is om correcte informatie te geven?

"Een beetje, ja. Mensen denken dat we toegang hebben tot de echte waarheid over de werking en risico's van pillen als we er maar onafhankelijke experts op zetten. Ze denken dat zelfs bij een studie uitgevoerd door de producent onafhankelijke experts later de ruwe data kunnen inkijken en zien wat daar echt uit blijkt. Maar dat is niet zo, bijna niemand heeft toegang tot die ruwe gegevens over de risico's. Daarom lanceren wij met die website data based medicine."


Als de data amper beschikbaar zijn, waar haalt u ze dan?

"Intussen zijn sommige gegevens onder meer door rechtszaken wel publiek geworden. Toen debat ontstond over het zelfmoordrisico bij antidepressiva, hebben autoriteiten bedrijven gevraagd data van bepaalde studies vrij te geven. Die gebruiken wij. Dus ook de negatieve resultaten die anders niet gepubliceerd worden."


Welke risico's zijn er nog behalve het zelfmoordrisico?

"Antidepressiva verdubbelen het risico op geboorteafwijkingen en ontwikkelingsachterstand bij baby's als hun moeder ze genomen heeft tijdens de zwangerschap. Maar dat blijft al bij al een erg laag risico. Het risico op miskraam is een stuk hoger. Dat verdubbelt ruwweg tot meer dan elf procent. Dat is best veel."


Nemen dan zoveel vrouwen antidepressiva tijdens hun zwangerschap?

"Schrikwekkend veel soms. In het Verenigd Koninkrijk is het in bepaalde regio's tot vijftien procent van de zwangere vrouwen. In een wereld waar zwangere vrouwen op het hart wordt gedrukt niet te roken, niet te drinken, geen pillen te nemen, zelfs geen ongekookt vlees te eten, krijgen ze wél antidepressiva voorgeschreven. Tot tien jaar geleden haalde niemand het in zijn hoofd om zwangere vrouwen zulke pillen te geven. Vandaag luidt het dat je depressieve gedachten bij die vrouwen móét behandelen, omdat die neurologische problemen anders geboorteafwijkingen zullen veroorzaken. Dat is nergens op gebaseerd, het jaagt vrouwen enkel angst aan zodat ze het toch nemen tegen hun instinct in. Het is een triest voorbeeld van hoe de industrie de medische cultuur helemaal heeft omgekeerd."


Een ander voorbeeld noemt u de explosie van bipolaire stoornissen.

"De industrie is erin geslaagd om manisch depressieve patiënten te herdiagnosticeren als bipolair. De industrie heeft het zelfs bijna hip gemaakt. Ze zeggen dat bijna elke artiest bipolair was, van Van Gogh tot Schubert. Ik kan u verzekeren: niemand wou manisch depressief zijn. Dat is een heel zware, zeldzame aandoening waarvoor je wordt opgenomen in het ziekenhuis. Mensen van wie de mood voor weken of maanden high is, doen dingen waar ze later veel spijt van zullen hebben. Ze verspillen geld dat ze niet hebben, hebben seks met mensen met wie ze dat niet willen. Later volgt dan een lange zwaar depressieve periode waarin ze volledig stilvallen en het risico op zelfmoord erg hoog is.

"De nieuwe criteria voor bipolaire stoornis zijn veel ruimer. Die diagnose wordt zelfs geplakt op normale stemmingswisselingen. Als je je maandagochtend nogal down voelt en later in de week een stuk beter, heb je al een mood swing en ben je bipolair. Ongeveer duizend keer meer mensen vallen onder de definitie bipolaire stoornis dan onder manische depressiviteit.

"Erger is dat ze ons doen geloven dat het ook voorkomt bij kinderen. De industrie heeft de cijfers die waar zijn voor manische depressie over risico op scheiding, alcoholisme, zelfmoord, misgelopen carrières gebruikt en voorgesteld alsof dat ook voor bipolaire stoornis geldt. Dat kinderen die niet behandeld worden een slecht leven tegemoet gaan. Dat is het verkopen van angst.

"Meer dan honderd jaar lang zei de hele wereld: kinderen hebben dat niet. Niemand had het ooit gezien. Sinds een jaar of tien is de visie opgekomen dat ook kinderen bipolair kunnen zijn. Kinderen van de leeftijd van twee jaar! In het Engels noemen ze die leeftijd the terrible two. Het ene moment zijn ze gelukkig, dan ongelooflijk stout, brutaal en dan plots kwaad of hysterisch. Dat hoort bij die moeilijke leeftijd. Nu noemen ze die mood swings bipolair. En om dat te voorkomen wordt aangeraden om kinderen antipsychotica te geven. Die consumptie stijgt overal."


Toch vooral in de Verenigde Staten, bedoelt u?

"Nee, over de hele wereld. Nochtans zijn antipsychotica best gevaarlijke medicijnen. Ze kunnen ernstige gewichtstoename en diabetes veroorzaken, leiden tot verhoogd zelfmoordrisico en premature cardiale risicofactoren. Het vermindert je levenskwaliteit drastisch. En die worden dus aan kinderen gegeven."


Weg met al die pillen dan maar?

"Nee. Voor alle duidelijkheid: ik pleit er niet voor om alle pillen af te schaffen. Soms kunnen bepaalde pillen voor bepaalde mensen erg veel goed doen. Wel moet je je altijd blijven afvragen of zo'n pil wel zin heeft en moet je beseffen hoe weinig er werkelijk geweten is over die pillen en hun risico's. Als je beslist om ze te nemen, moet je ook de risico's kennen.

"Als een antidepressivum of een antipsychoticum de juiste pil voor jou is, kan het ongelooflijk helpen. Maar als het niet de juiste pil is en je arts blijft die geven omdat de studies van de producenten onterecht geen problemen vermelden, kan het soms wel fataal aflopen."



Posted 1 week ago by Koen Browaeys - http://koenbrowaeys.blogspot.com/2012/02/de-morgen-de-farma-industrie-handelt-in.html#!/2012/02/de-morgen-de-farma-industrie-handelt-in.html